DERA
Mjesto na Kozari,blizu Kozarca.
Nalazi se na 220-805 metara nadmorske visine, površine 43,12 km2, udaljeno oko 10 km od gradskog centra. Sjedište je istoimene mjesne zajednice. Razbijenog je tipa, a zaseoci su : Bešići, Blaževići, Podgrađe i Rajkovići. Dera je planinsko selo, a najveći dio njene teritorije nalazi se u okviru Nacionalnog parka "Kozara". Kroz selo protiče Kozaračka rijeka, te nekoliko manjih potoka.
U centru sela 1979. podignuta je grobnica sa spomenikom civilnim žrtvama Drugog svjetskog rata.
Na lokalitetu Rajkovića groblje nađeni su ostaci praistorijske gradine, sa keramikom iz kasnog bronzanog doba. Na lokalitetu Jankovića gradina, iznad puta Kozarac-Mrakovica, otkrivena je praistorijska gradina, sa ostacima keramike, bronzanog nakita i gvozdenog oružja, na osnovu kojih se pretpostavlja da potiče iz mlađeg gvozdenog doba. Kod vrha Kozarački kamen nalaze se ostaci praistorijskog naselja i rimskog utvrđenja. Ispod ovog lokaliteta otkrivena je praistorijska nekropola sa urnama (V vijek prije nove ere). Prema narodnom predanju, nastanak Dere povezan je sa naseljavanjem i razvojem srednjovjekovnog grada Kozara (današnji Kozarac). Djelimično je naseljena krajem XIV vijeka, a znatnije poslije turskog zauzimanja Kozarca, 1528. godine.
Stanovništvo se uglavnom bavi poljoprivredom.
Đaci pohađaju OŠ "Kozarac" u Kozarcu.
Džamija je sagrađena 1890, a obnovljena 2011. godine. Katolička Kapela Rođenja Blažene Djevice Marije podignuta je 1903. na lokalitetu Pilanište, gdje se u vrijeme austrougarske vlasti nalazila pilana. Obnovljena je 2010. godine.
Najbliža pravoslavna crkva je u Kozarcu.
Bošnjačko stanovništvo sahranjuje se na groblju (mezarju) pored džamije, katoličko na groblju Pratovac, a pravoslavno u selu Brđani.
Na području Dere nalaze se izletišta: Pilanište, kraj Kozaračke rijeke, i Kotlovača, u kanjonu istoimenog potoka, gdje se nalazi dom Planinarskog društva "Klekovača" iz Prijedora. Kroz selo prolazi lokalni put Kozarac-Mrakovica, asfaltiran 1972. godine. Električna energija uvedena je 1969, a telefon 1980. godine. U Deri postoje tri lokalna vodovoda, koja su 1965-1988. sprovedena sa izvora Vidovići, Krčevine i Sedra.
Fotografija je iz 1941. godine,a u pozadini se vidi Kozarački kamen.

Izvor: FB Nekad bilo u Prijedoru...(Sladja D. Stojnic)